^{Tuta Niho Niho (Beau) Haereroa}

Na nga kuia me nga koroua o Te Aowera I whakaaro ko tera te ingoa tika ake moku. Ipupu ake mai te whakaaro na tetahi huihuinga i tu ki Te Aowera. He maha nga rangatira no Ngati Porou i taua hui, arapera ia Anaru Ngamu, Raniera Kawhia, Pekama Pahuru me etahi atu o te hou-kaenga.Kati i roto i taua hui rako Tuta Niho Niho. Ko te koroua ra i te tu ia ki te korero, ahua penei ke i tehaka nei na tana kaha ki te hupeke haere me te piupiu haere i tana tokotoko. Na,te wa ia e whaikorero ana, heipu i reira tetahi pepi e noki haere ana i runga ite papa. Katahi te kaumatua ra ka titiro whakararo ka ki atu ki te iwi, “Na waitenei tamaiti?” katahi ka whakahokia, he tama na Pekama Pahuru he mokopuna naRaniera Tuhua. Katahi ka tangihia mai e te koroua ra tana pounamu e whata maira i tana kaki, katahi ka whiua e ia ki runga i te papa ki te tamaiti ra. Kahaere ra te wa ka whakaaro nga pakeke o Te Aowera me whakamau te ingoa  ra ki runga I tetahi o nga uri a PekamaPahuru. Ae! I tau ki runga i au te ingoa a te kaumatua ra, Tuta Niho Niho

^{He aha o moemoea mo NgatiPorou?}

Ko aku moemoea mo Ngati Porou kotenei, mai te tautanga mai o nga waka ki Te Tairawhiti nei, ko te tino tumanakokia mou tonu tatou ki nga korero me nga hitori o aua tipuna. Ko taku mo NgatiPorou ko tenei, tirohia ki te korero ra ‘Maori mo Maori’, ko taku ‘Ngati Poroutangamo Ngati Porou’. Ko nga structures me nga frameworks kia whakatungia mai i watatou ake tirohanga ki wa tatou ake kawenata, kawanatanga, mana motuhaketanga,tino rangatiratanga. Ki nga korero taketake ake no Ngati Porou. Kia kaha ke atutatou ki te korero mo te takapau a Maui natemea kei reira ake wa tatou tinohonohonotanga ki a tatou ano.

Heoi ano, te tangata nana iwhakairo i te whakaaro kia whakatinana i nga whakaaro i roto i tana hinengaro.Ko taku tenei, hei  whakaohooho ake iaNgati Porou kia piri ngatahi ki ona ake tikanga. Mena ka ata titiro tatau ki TeTakapau a Maui, kei roto i aua mea katoa ko wa tatau whakapapa. E whakapono anatatau, nana i hi mai i Te ika a Maui. Naianei ko te mea nui ke, kei roto i wa tatauwhakapapa – kare taea i tetahi atu tangata ke te whakahe.

Ko taku tumanako mo Ngati Porou kiamau ki ena momo korero, ki roto i nga whaikorero, i roto i nga mahi a kura, kianoho pumau ai ki roto i te marautanga tuturu ake o Ngati Porou. Heiwhakakorikori i te hinegaro a nga mokopuna o Ngati Porou, a, kia whakapono airatau ki era momo korero ano hoki a tatou.

^{Ki o tirohanga kei hea tereo ake o Ngati Porou i enei ra?}

Ka whiua tena patai ki te katoaahakoa ka haere koe ki hea ko tena te tino patai, i roto i nga whare wananga, iroto i nga whare matauranga, i roto i nga kaupapa mahi ke o tena wahi o tenawahi, i roto i tena iwi. Koina te tino patai, kei hea to tatau taumata? Na kote whakautu mo tena patai ko tenei - Ko te kupu ko te korero kei hea te taumatatirohanga o Ngati Porou, koira te mea e whaia e au, ehara ko ta te motu, ko ta NgatiPorou tuturu ake.

Kei te marama tika tatou he aha aii raruraru ai to tatou reo.

Ko ta Apirana ko tenei “ko toringaringa ki nga rakau a te pakeha hei oranga mohou…”

Ka tarea e nga reanga Maori onaianei ki te rawekeweke i aua rakau hei awhina mai i te hunga pakeke ki tewhakaora mai i to tatou reo.

Me mahi ngatahi I te taha o ngakohanga, Kura Kaupapa Maori, wharekura, whare wananga, nga wahi mahi, ngakaenga, I runga I wa tatou marae I roto hoki I te hapori. Kaua e wareware ko tenei[points to head] whakahokia ki nga whakaaro maori.

‍